الگوهای تدریس
روش اکتشافی_ روانشناسی سازنده گرایی بر نقش فعال یادگیرنده در فهم و ساخت یادگیری تاکید دارد.
در این کلیپ به طور واضح روش اکتشافی را توضیح داده ایم.
روش اکتشافی (یادگیرنده محور): برونر، سازنده گرایی غیرمستقیم _ همه موضوعات درسی را نمی‌توان با این روش آموزش داد .همه دانش آموزان و همه معلمان قادر به استفاده از این روش نیستند. با درس‌های علوم قابل اجراست.روش اکتشافی به سبک یا فن آموزشی خاص گفته نمی‌شود. بحث گروهی، تحقیق کتابخانه‌ای ،آزمایش
برونر در دفاع از روش پیشنهادی خود( اکتشافی هدایت شده) گفته است:
«ما به آموزش یک موضوع می پردازیم، نه به این خاطر که کتاب‌های کوچک زنده درباره آن موضوع تولید کنیم بلکه برای این موضوع که شاگردان را به تفکر وا داریم….. تا موضوعات را آنگونه که تاریخدانان میبینند ببینند و برای این منظور که در فرآیند دانش اندوزی شرکت کنند. دانستن یک فرایند است نه فراورده
مراحل۱) اقدامات پیش از آموزش:۱_ تعیین هدف ۲_ انتخاب یک موقعیت مشکل‌آفرین یا معما برانگیز.
آرنولد می گوید موقعیت معما برانگیز موقعیتی است که درباره یک موضوع روابط علت و معلولی را می کاود و درباره آن سوالاتی از قبیل چرا؟ و اگر چنین شود بعد چه خواهد شد را مطرح می کند.
۲) آموزش دادن الف) آماده ساختن یادگیرندگان و توضیح دادن روش های اکتشافی
ب) ارائه موقعیت معما برانگیز: به گونه ای که دانش آموز را به خود جذب و در حالت عدم شناختی# ایجاد کند.
ج) جمع آوری اطلاعات و داده ها و آزمایش گری
د) فرضیه سازی و توضیح دادن
ه) تحلیل فرایند اکتشاف: برای این منظور معلم می‌تواند از دانش‌آموزان بخواهد تا به اندیشه خود بازگردند و دریابند که در ضمن تفکر و رسیدن به جواب معما یا مسئله چه مراحل فکری را طی کرده اند از جمله می تواند بپرسد: چه زمانی اولین توضیحات روشن به ذهنتان رسید؟ چرا بعضی از توضیحات را بر بعضی دیگر ترجیح دادید؟ چرا بعضی توضیحات را کلا کنار گذاشتید؟ آیا در جریان درس عقاید و افکارتان را تغییر دادید؟.
۳) اقدامات پس از آموزش: بهتر است از آزمونهای عملکردی و سایر وسایلی که برای سنجش فرایندهای یادگیری مناسب‌ترند استفاده کرد.
یادگیری اکتشافی همه دانش آموزان و همه معلمان قادر به استفاده از آن نیستند. ولولک می‌گوید اکتشاف هدایت شده برای کودکان پیش دبستانی مفید است. از شبیه سازی های کامپیوتری می توان برای خلق محیط هایی که در آنها
دانش آموزان بتوانند اصول علمی را کشف کنند استفاده کرد. روش اکتشافی هدایت شده روشی است که در آن یادگیرندگان تشویق می شوند تا به کمک پرسش ها و راهنمایی های معلم به درک و فهم مطالب برسند. در این روش یادگیرنده به اندازه کافی استقلال عمل دارد اما معلم بر کار او نظارت می کند و هرجا به کمک نیاز داشته باشد او را یاری می دهد. به دانش آموزان سوال های کنجکاوی برانگیز، موقعیت های گیج کننده یا مسائل جالب ارائه می‌شود.
آموزش به کمک یادگیری مشارکتی( یادگیری با هم)
برای انجام دادن انواع فعالیت ها و تکلیف های یادگیری و نیز برای انجام پروژه‌های تحقیقی مورد استفاده قرار می گیرد و غالباً در گروه‌های بیش از دو نفر به کار بسته می شود. در آن اعضای گروه با هم کار می‌کنند تا به هدف مشترکی برسند که هم کل گروه و هم فرد فرد اعضای گروه از آن سود می برند. یادگیری مشارکتی از دانش آموزان می خواهد تا در گروه های کوچک با هم کار کنند و به هم کمک نمایند تا سطح یادگیری خود و سایر اعضای گروه را افزایش دهند. بیا با هم شنا می کنند یا با هم غرق می شوند.
اقدامات مورد نیاز آموزش به کمک یادگیری مشارکتی
۱_ تشکیل گروه های کوچک نامتجانس۴تا۶ نفری از جهات مختلف توانایی یادگیری، میزان پیشرفت، نژاد و… نامتجانس هستند.
۲_ داشتن هدف های روشن۳_ وابسته بودن اعضای گروه به یکدیگر۴_ معلم به عنوان هدایت کننده و منبع اطلاعات ۵ _ مسئولیت فردی ۶_ پاداش به توفیق گروهی۷_ ارزشیابی از خود۸_ تنوع مدت کار« گروه های پایه» برای تمام سالیات ترم با هم اند.
اسلاوین یادگیری مشارکتی را به دو دسته۱_ مطالعه گروهی: مسائل خوب سازمان یافته ۲_ مبتنی بر پروژه: مسائل بد سازمان یافته.
یادگیری اکتشافی هدایت شده از یادگیری غیر ساختارمند یا همان هدایت نشده اثربخش‌تر است در اکتشافی هدایت نشده معلم نه مفاهیم و اصول تشکیل دهنده مسئله و نه راه حل مسئله را به یادگیرندگان می‌دهد بلکه یادگیرندگان خود آزادند تا به هر طریقی که می‌خواهند به کشف راه حل و جواب مسئله بپردازند. برای کودکان پیش‌دبستانی اکتشافی هدایت نشده خوب است اما برای کلاسهای بالاتر خوب نیست.
اکتشافی هدایت شده:
یادگیرندگان تشویق می‌شوند تا به کمک پرسش‌ها و راهنمایی‌های معلم به درک و فهم مطلب برسند یادگیرنده استقلال دارد اما معلم بر کارش نظارت دارد -یادگیری مشارکتی- یادگیرنده محور-
یادگیری با هم با مطالعه مشارکتی متفاوت است
یادگیری مشارکتی برای انواع فعالیت‌های یادگیری،پروژه‌های تحقیقاتی و غالبا در گروه‌های بیشتر از دو نفر، یادگیرندگان در گروه‌های کوچک با هم کار می‌کنند تا به هدف مشترکی برسند. به بازی فوتبال و والیبال شبیه دانسته اند. یا با هم شنا می‌کنند یا با هم غرق می‌شوند. اعضای گروه با هم کار می‌کنند تا به هدف مشترکی برسند. که هم کل گروه و هم فرد فرد اعضا یا گروه از آن روش‌ها سود ببرند روش‌های مبتنی بر پروژه نیز از نوع یادگیری مشارکتی است .موضوع‌های یادگیری این روش برخلاف قبلی دارای ساختاری ضعیف و لذا مسائل بعد سازمان یافته نامیده شدند. معلم به عنوان هدایت کننده و منبع اطلاعات است .
روش‌های آموزشی مبتنی بر یادگیری مشارکتی : 1- مطالعه گروهی : برای یادگیری موضوعات مشخص علمی و مهارت‌های تحصیلی مسائل خوب سازمان یافته 2- مبتنی بر پروژه : مسائل بعد سازمان یافته
نظریه پیاژه : مربوط به قرن 20- رشد پیش از یادگیری – یادگیری اکتشافی و آموزش انفرادی. منظور اکتشافی هدایت نشده است: آموزش باید بر نیازهای فردی و سطح درک و فهم آنان منطبق باشد یادگیری از طریق تجربه مستقیم نه آموزش رسمی . پیاژه معتقد است که مراحل رشد ثابت اند و مفاهیمی مانند بقا یا نگهداری را نمی‌توان آموزش داد،در صورتی که مفاهیم بقا از یادگیری تاثیر می‌پذیرد و می‌توان آنها را پیش از سن مورد نظر پیاژه آموزش داد . مهمترین انتقاد به اصل نظریه پیاژه یعنی وجود مراحل رشد شده است. بندورا اشتیاق کودکان در آزمایش‌های مربوط به بقا یا نگهداری ذهنی را نه به سبب نرسیدن آنها به حد رشد مناسب،بلکه به علت فرایندهای شناختی معیوب می‌داند.
روش‌های مستقیم : نمایشی، مهارت آموزی
روش‌های غیر مستقیم،اکتشافی هدایت نشده،کاوشگری، بحث گروهی و پرسش و پاسخ
ایفای نقش،یادگیری مشارکتی،کاوشگری،پژوهش محور و دانش‌آموز محور است
هدف کاوشگری: تشویق دانش آموزان به تجربه و تولید دانش جدید است.قابل انطباق با وضع اکثر کلاسهای متداول در ایران نیست.یکی از بهترین روش‌های آموزشی برای ایجاد تفکر انتقادی است
یادگیری تفکر در باب خط مشی اجتماعی: اولیور و شیفر به وجود آورده‌اند.
آموزش و پرورش شهروندان از الگوی کاوشگری به شیوه‌ی محاکم قضایی :
در جامعه در حال تغییر به خصوص برای کمک به افراد برای تفکری دوباره در مورد موضع‌های خود درباره‌ی سوالات قانونی،اخلاقی و اجتماعی می‌توان استفاده کرد. به کشف مسائلی مبتنی بر موارد خاص خصوصی و نه مبتنی بر بررسی کل مسائل می‌پردازد.
مسائل در بردارنده خط مشی عمومی می‌تواند به صورت انتخاب‌هایی برای اقدام شخصی عبارت بندی شود
شش مرحله الگوی کاوشگری به شیوه محاکم قضایی را می‌توان به تحلیل و بحث تقسیم کرد . این الگو را نمی‌توان برای مقاطع پایین‌تر از اول دبیرستان و راهنمایی به کار برد.این الگو در آغاز فعالیت به آموزش مستقیم نیاز دارد.
آثار آموزشی: 1-شایستگی در گفتمان اجتماعی2-توانایی تصور نقش دیگری 3- ایجاد چارچوبی برای تحلیل چالش‌های اجتماعی روز آثار پرورشی : 1- ایجاد ظرفیت برای مشارکت اجتماعی و تمایل برای اقدام اجتماعی 2- کشف واقعیات مسائل
نکات مهم:
یادگیری با روش اکتشافی هدایت شده نسبت به روش هدایت نشده بسیار مفیدتر است .
اگر یادگیری اکتشافی گفته شد منظور هدایت نشده است.
اگر هدف کسب اطلاعات باشد : روش نمایش مستقیم مناسب است.
اگر هدف: پرورش تفکر ،درک و فهم حل مسئله و خلاقیت است: روش اکتشافی مناسب است و اگر هدف کشف اصول علمی باشد : یادگیری اکتشافی هدایت شده.
روش یادگیری مشارکتی مورد حمایت رفتارگراها است در یادگیری مشارکتی معمولاً از گروه های ۴ تا ۶ نفری تشکیل می‌شود معلم عمدتاً هدایت کننده است پاداش به صورت گروهی اعطا می شود.
پیاژه : اکتشافی فردی – ویگوتسکی: اکتشافی هدایت شده .ویگوتسکی (با کمک بزرگترها)
برونر:روش او اکتشافی هدایت شده : (عملی،تصویری ،نمادی) برونر بیشتر شبیه ویگوتسکی هست تا پیاژه .
اکتشافی هدایت شده: وقتی است که یادگیرندگان صورت مسئله را دریافت می‌کنند و به صورت انفرادی به حل آن می پردازند.
ویژگی روش آموزش اکتشافی برونر کدام است ؟ شاگردان همه فعالیت‌های یادگیری را به عهده می‌گیرند.
روش آموزشی مناسب برای یادگیری بر اساس نظریه پیاژه ؟ اکتشافی (هدایت نشده)
نمونه سوالات
1_ روش آموزشی مناسب برای یادگیری بر اساس نظریه پیاژه ؟ اکتشافی (هدایت نشده)
2_اساس این روش بر اصول یادگیری اکتشافی استوار است و در آن مستقیماً چیزی آموزش داده نمی‌شود؟
۱) مباحث ۲) آزمایش ۳)پروژه ۴)مشارکتی (2)